روش های ساخت سفال
ساخت سفال به دو روش استفاده از چرخ سفالگری و بدون استفاده از آن معمول است و در مجموع در هر دو روش دو مرحله شکل بخشیدن به گل و پخت آن وجود دارد.
در مرحله اول :
شکل دادن بدنه پیش از نصب دسته و لوله و سایر ملحقات آن است که بدان مرحله مقدماتی می گویند.
و پس از آن شکل دادن ثانویه است که در این مرحله پرداخت و تزیین افزوده کاری ها(برای مثال اضافه کردن دسته به ماگ) پیش از خشک شدن ظرف صورت میگیرد.
ساخت سفال به روش پینچ
در نخستین و کهن ترین شیوه شکل دادن یا مرحله اول ، در مورد ظروف و اشیای مصرفی و مورد نیاز، طبق بررسی تاریخچه سفالگری انسان از دو دست خود به طرق مختلف استفاده کرده است مثلاً با قرار دادن کف یکی از دستها به عنوان قالب از دست دیگر برای گل گذاری و تحدب بخشی استفاده و در نهایت شیء ای ساخته که شبیه دو کف دست بوده و آن را برای برداشتن آب از چشمه و نوشیدن به کار برده است.
در این شیوه سفالگر یک چانه گل ورز داده را در کف دست خود قرار داده و با دست دیگر شروع به شکل دادن آن می کرده است بدین ترتیب که ابتدا روی چانه گل را با شست فشار داده و گودال کوچکی ایجاد کرده سپس به کمک سایر انگشتان دیواره این چاله کوچک را با فشار دادن کم کم بالا آورده است در حالی که چانه گل همچنان در کف دست حرکتی دورانی داشته است به نظر می‌رسد با این شیوه فقط ظروف کوچک به راحتی ساخته می‌شده و معمولا از نظر شکل نیز کاسه ها را که دهانه باز دارند شامل می شده است.
در این روش با توجه به اینکه شی حاصل دارای کف گرد و تخم مرغی شکل بود برای خشک شدن و انجام مراحل بعدی باید روی تخته سنگ یا سطحی صاف قرار می‌گرفت که در ابتدا با اندکی فشار روی سطح ظرف کف کوچکی زیر آن ایجاد می شد.
ساخت سفال به روش فیتیله
سفالگران با کسب مهارت در ساخت ظروف سفالی به روش حرکت و جابجایی تخته کار،قدم موثر دیگری برای ساخت حجم های بزرگ نظیر خمره ها برداشتند در این روش که همچنان کاربرد دارد فیتیله ها و نوارهای از گل می سازند و آن ها را به حالت دیواره روی چانه گل شکل داده به جای کف استوار می کنند.
روش فیتیله
به این ترتیب حلقه های کوچک و بزرگ متناسب با شکل ظرف روی هم قرار می گیرد و با کف دست از داخل و خارج به هم متصل و ساخته می شود این روش به فتیله پیچی و نوار حلقوی معروف است روش فتیله چون روی سطح متحرک انجام نمی شود و کف آن روی زمین شکل می گیرد معمولاً دارای کف پهن و هموار است در ظروفی که پرداخت و صافکاری به دقت انجام نشده باشد موج و ناصافی بدنه آن کاملا مشهود و محل اتصال حلقه به خوبی پیداست.
ساخت سفال به روش اسلب
در این روش ساخت سفال گل ورز داده را به صورت قطعات پهن و بزرگ در می آورند و قطعه قطعه آن را بریده با فشار دادن لب ها روی یکدیگر و چسباندن آنها به یکدیگر ظرف دلخواه را به دست می آورند این روش که برای ساختن اشکال غیر مدور مانند جعبه ها و حجم های چهارگوش مناسب است روش قطع گذاری موزاییکی یا اسلب نامیده میشود در ایران قدیم این روش کمتر مشاهده شده و بیشتر در مناطق آفریقایی متداول است.
شی سفالی ساخته شده با روش اسلب
ساخت سفال به روش ریختگری در قالب گچی
ظروف سفالی را می توان به روش قالبی نیز تهیه کرد جنس قالب ها معمولاً از چوب سنگ فلز یا گچ است در این روش برای شکل های ساده از قالب های باز استفاده میشود که گل را داخل آن شکل می دهند.
روش قالب گچی برای ساخت سفال
ولی در اشکال پیچیده تر ظرف دارای حجم های متعدد است قالب دو تکه یا چند تکه به کار میرود و از به هم چسباندن قطعات ظرف مورد نظر به دست می آید در این روش گرچه حاصل، قالبی و یکنواخت است،
قسمت های الحاقی ظرف جداگانه با دست یا چرخ ساخته و با ظرف تلفیق می شود بی چشم‌نواز و هنرمندان را شکل میدهد و بیانگر اندیشه خلاق سفالگر است این روش از لحاظ سرعت عمل در تولید و ساخت رضایت خاطر سفالگر را بیشتر فراهم می سازد.
تفاوت‌های چرخ سفالگری باستانی و امروزی
معمول ترین روش سفالگری شکل بخشیدن با چرخ گردان است. در این رو شانه گل روی صفحه ای که در جای خود قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه دارد قرار می گیرد برای این صفحه گردان محور یا پایه درست می کنند که صفحه روی محور به کمک دست می چرخد و در واقع همان چرخ سفالگری کند یا دستی است این دستگاه ساده صفحه ای است روی پایه ای با نوک گرد که درون حفره ای میچرخد و صفحه را به گردش در می آورد که معمولاً شاگرد سفالگر مامور چرخاندن این چرخ بوده است
سفالگری با چرخ باستانی
چرخ های کنونی با برق کار می‌کنند و دور موتور قابل تنظیم دارند که باعث افزایش سرعت و راحتی کار سفالگر میشود. چرخ سفالگری برای ساخت فرم های قرینه به کار میرود.
چرخ سفالگری
